هیپنوتیزم چیست؟

هیپنوتیزم چیست؟

هیچ یک از حالات هوشیاری دگرگون به اندازه هیپنوتیزم بحث برانگیز نبوده است .حالت هیپنوتیزم را می توان حالت پاسخدهی شدیدی دانست که هیپنوتیزم کننده در یک شخص ایجاد می کند . هیپنوتیزم که زمانی در زمره امور غیبی واسرار آمیز به حساب می آمد اینک در قلمرو بررسی های علمی دقیق قرار داردو مثل سایر حوزه های  پژوهشهای روانشناختی در این زمینه نیز مجهولاتی وجود دارد. تعریفها و توجیهات مختلفی در این زمینه وجود داردکه به برخی از آنها اشاره می کنیم:

تئوری تلقین پذیری مفرط

رابطه مستقیمی بین تلقین و هیپنوتیزم پذیری وجود داردهرچه شخص تلقین پذیرتر باشد سریع تر و کاملتر هیپنوز می گردد.در حالت هیپنوز تمرکز نسبت به تلقین یا مطلب خاصی زیادتر می گرددودامنه توجه به تلقین یا کلمات هیپنوتیزور شدیدتر می گردد.

تئوری طرد نسبی

طبق این نظریه انسان دارای دو ضمیر آگاه و ناخودآگاه است. ذهن ناخوداگاه انسان قادر به استدلال استقرایی نیست وفقط به صورت قیاسی به تفکر و نتیجه گیری می پردازد. این دو ذهن یا ضمیر در هر شرایطی درکالبد فرد وجود دارد. در حالت هیپنوز ذهن خودآگاه مجبور به عقب نشینی می گرددتا ذهن ناخود آگاه باپیشروی جانشین آن گردد. درنتیجه استدلال فرد درحالت هیپنوز قیاسی است.

تعریف هیپنوتیزم از دیدگاه  افراد مختلف:

- ویلیام .اس. کروجر هیپنوتیزم یک واقعیت پزشکی است

- پیررآل: هیپنوتیزم علمی است که به وسیله آن شخصی که موسوم به هیپنوتیزور است بتوانددردیگری به نام معلول یا سوژه خواب مصنوعی ایجاد کند.

- ارنست نولر: هیپنوتیزم  علمی است که به وسیله آن وجدان طبیعی سوژه بر وجدان نهایی و فوق طبیعی تاثیر می گذارد این خاصیت در جمیع اشیاء عالم وجودداردلکن کیفیت آن در شیئی به حسب استعداد او وماده فرق میکند.

- لغت نامه قوانین بلاک: هیپنوتیزم علمی است که در درک ورفتار افراد به کمک دوعامل اثر میگذارد.یکی استفاده از قوانین تلقین پذیری ودیگری رسیدن به حالتی به نام خلسه هیپنوتیزمی.

- دکتر هیلگارد: هیپنوز یک نوع گسست در هوشیاری میباشدیانوعی خیالبافی معطوف به هدف است.

- دکتر کاپلان: هیپنوز حالت یا شرایطی است که شخص می تواند به تلقینات مناسب پاسخ دهد این حالت با تغییراتی  درادراک حافظه و خلق فرد همراه است.

- دکتر هربرت اشپیگل: دردامنه آگاهی بشری اگر حالت آگاهی معلولی در میان یک خط قرار گرفته باشددر یک انتهای این خط حالت اغماء یا بیهوشی کامل ودر انتهای دیگرش هیپنوز یا تمرکز زیاد قرار دارد.حالت خلسه یا ترانس یک باریکه یا نواراز حالت تمرکز وتجمع وضع آگاهی وتوجه انسانی می باشد که بسیاری از محرکات غیر مرتبط محیطی را حذف می کند.

تاریخچه هیپنوتیزم:

هر چند اطلاعات چندانی  درباره نحوه کشف هینوتیزم توسط انسانهای اولیه  نداریم ولی شواهد ومدارک بدست آمده حاکی از کاربرد آن در زمانهای گذشته است. اثر وقایع هیپنوتیزمی  برروی لوحهای سنگی مصرو نیز نوشته های قدیمی و نقاشیهای بدست آمده از دیواره غارها از زمانهای بسیار گذشته دیده می شود حتی در اولین فصل کتاب تورات نیزدر مورد خواب عمیق(هیپنوتیزم) مطالبی بیان شده است. در میان اقوام مختلف نیز این حالت خلسه و جذبه در قالب مراسم گروهی ظاهر شده وپس از هزاران سال هنوز هم به همان صورت تکرار میگردد.

تاریخ هیپنوتیزم نوین با فرانس آنتوان مسمر(1734-1815م)آغاز می شود. وی معتقد بود پدیده های هیپنوتیزمی وابسته به مغناطیس حیوانی هستند.که این جریان مغناطیسی از بدن هیپنوتیزم کننده خارج شده ووارد بدن هیپنوتیزم شونده میشود.بعدها روش وی در درمان بیماریها مسمریسم نامیده شد.

دکتر جیمز برید اولین فردی بود که لغت هیپنوتیزم به معنای خواب را برای این حالت انتخاب کرد. وی ابتدا تصور میکردکه عامل اصلی در هیپنوتیزم نگاه است ولی بعد متوجه شد که هیپنوتیزم جز تلقین شفاهی هیپنوتیزور وتلقین پذیری هیپنوتیزم شونده چیز دیگری نیست. دکتر جیمز اسدیل ودکتر الیوتسون از هیپنوتیزم جهت بیهوشی بیماران ونیز جراحیهای کوچک وبزرگ استفاده نمودند.دکتر شارکو نیز از این پدیده دردرمان بیماران هیستریکی بهره جست.

درطول تاریخ هیپنوتیزم دانشمندان بزرگی مانند فروید شارکو پاولف اریکسون وهیلگارد و... درخشیده وتحقیقات گسترده ای در این زمینه انجام دادندتا اینکه در سال 1957 انجمن هیپنوتیزم بالینی در آمریکا تشکیل شد.

امروزه از بسیاری از جنبه های هیپنوتیزم درپزشکی, روانپزشکی و دندانپزشکی استفاده می شود.پزشکی جدید معتقد است که بیشتر از 80% بیماریهاو بسیاری از ناتوانیها ناشی از استرس وبویژه انقباضات عضلانی هستند وبا ریلاکس کردن عضلات که طبعاً با آرامش روحی همراه است میتوان از بروز آنها پیشگیری نموده ویا آنها را درمان نمائیم.

هیپنوتیزم اریکسونی و ان ال پی:

سالهاست هیپنوتیزم به معنای خواب مصنوعی، به عنوان یکی ازرشته های رفتار درمانی و کلا " بریف درمانی" شناخته شده است.
به وسیله هیپنوتیزم می توان تغییرات زیربنایی در شخص به وجود آورد. در واقع عملکرد هیپنوتیزم بصورتی است که با قرار دادن سوژه (شخص هیپنوتیزم شونده) در یک حالت نیمه خواب او را به ترانس می بریم و در این حالت با ضمیرناخودآگاه وی ارتباط برقرار می کنیم و به وسیله تلقینهای پی در پی تغییرات مورد نظر را در رفتار شخص به وجود می آوریم.
متاسفانه با وارد شدن افراد غیر متخصص به این رشته و تبدیل آن به یک عمل نمایشی موزیکال یا سیرک، از اعتبار هیپنوتیزم بصورتی جدی در مجامع علمی کاسته شد. به طوری که دیگر به هیپنوتیزم فقط به عنوان یک وسیله نمایشی توجه شد. همچنین اجرای هیپنوتیزم از طریق افراد ناشی که صرفا با خواندن چند کتاب و بدون هیچگونه آموزش علمی و عملی خود را "هیپنوتیزور" می نامیدند، باعث شد تا اعتماد که اولین شرط یک مشاوره موثر هیپنوتیزمی است از سوژه سلب شود. بی اعتمادی مردم به جدیت این رشته، استفاده نابجای آن در نمایشات و موج تبلیغات منفی از طرف رسانه ها با وحشت انداختن در دل مردم و بیان قدرت هیپنوتیزم باعث شد که از اعتبار این رشته در اروپا و آمریکا کاسته شود.

تا اینکه "میلتون اریکسون" یک نابغه در علم روانشناسی به اهمیت ارتباط با ضمیرناخودآگاه در ساختار و پردازش رفتار پی برد و خلاقیتی بس شگفت از خود بنیان گذاشت. این تحول هیپنوتیزمی در زمینه رفتار معکوس یا تربیت معکوس راهی بود برای قرار دادن شخص در حالت ترانس یا هیپنوتیزم یا خلسه بی آنکه سوژه را به خواب برند، بلی او موفق شد بدون خواب کردن سوژه به طور کلاسیک ارتباط با ضمیرناخودآگاه وی برقرار سازد. در هیپنوتیزم اریکسونی سوژه به ناگاه به یک نوع بیداری ذهن یا روشن بینی دست می یابد و مهر ابطال بر رفتار نامطلوب گذشته می زند و رفتاری دلخواه را جایگزین می کند.
سخن در مورد میلتون اریکسون نیازمند ساعتها وقت است و مبحث هیپنوتیزم اریکسونی چنان شیرین است که به ناگاه فناوری فکر انسان به مانند افسانه ای در می آید که رنگ حقیقت به خود گرفته است.
هیپنوتیزم اریکسونی در مدت زمانی کم، چنان بزرگ در ذهن متخصصان و علاقه مندان به رشته های روان درمانی چه در مرتبه سوژه و چه در مرتبه عامل جای گرفت که امروزه این علم جایگاهی بسیار والا را کسب کرده است.
روش اریکسون چنان موثر است که به " ریچارد بندلر" و " جان گریندر" این فرصت را داد تا با استفاده از اصول هیپنوتیزم اریکسونی توانستند علم "ان ال پی" را در جهان بنیان بگذارند.
کار کردن با هیپنوتیزم اریکسونی به مانند بازی با " مکعب روبیک " است که بوسیله عامل و سوژه انجام می شود و این دو با اتفاق قسمتهای مختلف مکعب را می چرخانند تا با کنشها و واکنشهای خود به اتفاق شکل مرتب شده آن مکعب را ترتیب دهند.
از آنجا که موتور رفتاری همه ما ضمیر ناخودآگاه است پس از دریافت اطلاعات از محیط یا کسب تجربه، بنیانگذاری رفتاری را در فرد می گذارد، گاه این رفتار موجب ناراحتی شخص را فراهم می کند و رفتار مورد نظر تبدیل به یک رفتار نامطلوب می شود.
در هیپنوتیزم اریکسونی اعتقاد بر آن است، ضمیر ناخودآگاه را در وضعی قرار دهیم تا خود به یکباره بر رفتار نامطلوب گذشته خط بطلان بکشد و رفتار جدید و مطلوبی را جایگزین آن کند و تنها به این صورت است که رفتار جدید در فرد به صورت پایدار می ماند.